Дээд боловсролтой олон хүн өтөл насандаа ядмаг амьдарч буйн бас нэг шалтгаан бол тэд өөрсдийгөө сэхээтэн, бусдаас илүү гэдэг итгэл үнэмшлээ насан туршид тээдэг явдал гэнэ. Өнгөрсөн зуунд бол мэдээж ажилчин ангиас сэхээтэн анги илүү амьдарч байсан. Харин өнөөгийн нийгэмд бол тийм биш болжээ.
Бага, дунд боловсролтой хүнийг миний чинээнд хүрэхгүй гэж үздэг, энэ ч утгаараа “би” гэсэн ‘эго’-той бусдыг сонсдоггүй нэгэн болж төлөвшсөн байдаг гэнэ. ‘би’ төвтэй ийм сэхээтнүүд өдөр тутамдаа, хэн бүхнээс суралцдаггүйгээс болж хоцрогдож ‘мэдэхгүйгээ мэддэггүй’ нэгэн болох нь их гэжээ.
Гэтэл 17 настай, дээд сургуульд ч ороогүй хүү интернетийг 100 хувь ашиглан, шинэ зүйлс сурч, хүссэнээ авч бас борлуулах энүүхэнд. Дээд боловсролгүй ч олон залуус орчин үеийн технологи ашиглан үнэмшмээргүй их хөрөнгө чинээтэй болж байгаа нь үнэн. Иймд зөвхөн их дээд сургууль төгссөн хүн илүү гэдэг хандлага өрөөсгөл болохыг ойлгож, мэддэгээ зааж, мэдэхгүйгээ хүлээн зөвшөөрөөд залуу хойч үеээ дэмжиж, хамтарч ажиллахын чухлыг өгүүлжээ.
Шалтгаан 5: Тэд Liability худалдан авахад хамаг мөнгөө үрдэг
Боломжийн цалинтай ч санхүүгийн эрх чөлөөнд хүрдэггүй сэхээтнүүдийн бас нэг зан бол байнга Liability буюу ирээдүйд өгөөж өгөхгүй эд зүйлс худалдан авдаг явдал гэнэ. Боломжийн цалинтай нэгэн баян ганган харагдах гэж хамаг л шинэ загварын утас, үнэтэй машин, брэндийн хувцаст мөнгөө зарцуулдаг байна. Баян харагдана гэдэг баян болно гэсэн үг биш бөгөөд ирээдүйн чинээлэг амьдралд өнөөдрийн баян харагдах тус болохгүй. Жинхэнэ санхүүгийн эрх чөлөөнд хүрэгчид ийм замаар явдаггүй гэжээ.
Шалтгаан 6: Тэдний амьдрал, санхүү бусдаас хамааралтай
Бусад гэдэг нь ажил олгогч, нийгэм, улс төр, эдийн засгийн байдал гээд таны хяналтанд байдаггүй бүх зүйлс багтана. Дэлхийн, улсын эдийн засгийн байдлын өөрчлөлт, өрнөл, хямрал таны хэдэн зэрэгтэй, хэдэн дипломтойг анзаарахгүй. Та нэгэнт эдийн засгийг удирдагч биш учир түүний нөлөөнд амьдарна. Эдийн засгийн байдлаас болж ажилгүй болж, удирдлагын шийдвэрээс болж халагдаж болно. Орлогын ганц эх сурвалжаа алдсан та дараагийн ажилд ортол ямар ч орлогогүй болно. Харин олон арван жил Liability-д биш Investment хийж мөнгөө үржүүлэхэд зарцуулж сурсан нэгний хувьд байдал өөр байх нь мэдээж.
Шалтгаан 7: Сургалтын төлбөрийн зээл
АНУ-ын Их сургууль, коллеж төгсөгчдийн сургалтын төлбөрийн зээлийн дундаж хэмжээ 2013 оны байдлаар 37,172 доллар байж. Нилээд өндөр хувь нь 200,000 доллараас дээш гарсан байна. Судалгаагаар оюутан сургалтын зээлээ барагдуулж дуусахад дунджаар 7 жил зарцуулдаг байна. Харин 2018 оны байдлаар олон сая долларын өртэй болж төгссөн оюутан хэдэн зуугаараа байна.
Эндээс та өндөр боловролтой хүмүүс мөнгөлөг амьдарч чадахгүй байгаа бас нэг шалтгааныг харж болно.
Шалтгаан 8: Ганцаараа хичээлээ хийгээд байх тусам хүрээлэлгүй нэгэн болох магадлал өндөр
Үүгээр юу хэлэх гээд байна вэ гэхээр дэлхий дээр баялаг бүтээх чадвартай хүмүүс бол бусадтай хамтарч, бусдыг хөдөлгөж, олон хүнийг нэг зорилгын төлөө нэгтгэж чаддаг хүмүүс байдаг. Харамсалтай нь сургуульд суралцах хугацаандаа ихэнх хүмүүс үүний эсрэгийг, өрсөлдөхийг, багаараа биш ганцаараа онцгойрохыг сурдаг.
Шалтгаан 9: Татварын дарамт.
2011 оны 8 сард Уорен Баффет Нью-Иорк таймс сонинд 2010 оны татварын тайлангаа нийтлүүлж байж. Үүнд ажил олгогчийн татвар болох 17,4 хувь, харин ажилтан болон 20 хүний 36 хувийн татварыг харьцуулжээ. Дэлхийн ихэнх орны татварын хууль бол ажил эрхлэгчдэд зориулсан зүйл. Өндөр боловсролтой байх тусам өндөр цалин авна, өндөр цалин авах тусам өндөр татвар төлнө.
Дээд боловсрол гэдэг зөвхөн амь зуулгаа залгуулахад зориулсан олон жилийн хөдөлмөр бус зорьсон амьдралаа бий болгох санхүүгийн хөшүүрэг, үнэ цэнэтэй хөрөнгө оруулалт байх ёстой. Ийм л учраас та дээд боловсрол эзэмшихийн зэрэгцээ мөнгийг үржүүлж, санхүүгээ солонгоруулж, мэдлэгээ баялаг болгох чадварт суралцах хэрэгтэй.
Орчуулсан: PhD. Odgerel Tserendagva